MARKO MILIĆ

NEGOTINSKA KRAJINA danas se geografski, uglavnom, poistovećuje sa Opštinom Negotin koja se prostire na 1.089 kvadratnih km.

Krajina se nalazi na tromedji Srbije, Rumunije i Bugarske. Ravnica, poznata pod imenom Negotinska nizija, proteže se izmedu Timoka i Dunava do lučne brdovite kose Vidrovac-Badnjevo-Bratujevac. Iznad ove kose nastavlja se ravničarski plato sve do planina Deli Jovan i Stol, koje čitavo ovo područje prirodno odvajaju od centralne i zapadne Srbije. Zbog toga , kao i zbog relativno male nadmorske visine, sam grad je na oko 45 metara iznad nivoa mora.

Udaljenost od većih gradova:

Beograd	260 km
Niš	160 km
Bor	65 km
Zaječar	60 km

Negotin se nalazi u ravnici okruženoj planinskim vencima (Miroč, Crni Vrh i Deli Jovan) i otvorenim prostorom sa istočne i južne strane što sve uslovljava vrlo specifičnu klimu Negotina. Za razliku od klime u unutrašnjosti Srbije, klima Negotinske Krajine je toplija i pogodnija za neke poljoprivredne kulture kao sto su grozde, bostan, pamuk i drugo.

Prema prvim rezultatima popisa iz 2002. godine, u opštini Negotin živi 43.551 stanovnika (ne racunajuci žitelje koji privremeno borave u inostranstvu), što je za 5.355 stanovnika manje nego po popisu iz 1991. godine, ili za 10,9 %.
Opština se sastoji iz 39 naselja sa ukupno 16.597 domaćinstava.
U samom gradu po popisu iz 2002. godine živi 19.920 stanovnika.

Već decenijama Krajinu pohodi “bela kuga” tako da stopa prirodnog priraštaja iznosi -6,7 promila godišnje.

Karakterističan podatak je i da se više od deset hiljada žitelja Negotinske krajine nalazi na privremenom radu u zemljama Evropske unije, ali i u SAD, Kanadi i Australiji.

Veljka, rođenog u Lenovcu od Zaječara , njegov nemirni duh još 1803. godine vodi u hajduke. Četovao je sa poznatim harambašom Stanojem Glavašem , sa čijom se rođakom Marijom kasnije i oženio i imao dvoje dece.
U početku Prvog srpskog ustanka Veljko je ratovao sa Stanojem Glavašem, Ðušom i Vujicom Vulićevićem. Uz dozvolu Sovjeta,
1807. godine, diže na ustanak svoj rodni kraj, Crnu reku. Lična hrabrost i junaštvo od Veljka vrlo brzo čine jednog od najvećih srpskih heroja o kome se pesme pevaju i već za života ga uvode u legendu. Karađorđe ga imenuje za vojvodu i poverava mu da čuva Banju, a kasnije i Negotin gde je junački poginuo braneći Krajinu od Turaka.
Hajduk Veljko Petrović, vojvoda Krajinski, čuva istočnu granicu Srbije, obezbeđuje red i mir u Krajini, utvrđuje Grad i šančeve oko njega. Na taj način Negotin dobija značajnu ulogu u obezbeđenju srpske granice prema turskoj vidinskoj armiji. Međunarodni položaj Srbije 1812.godine, nakon što Rusija završava rat protiv Turske mirom u Bukureštu, sve se više komplikuje. Turci nude Srbima amnestiju pod uslovom da stanje u Srbiji bude kao pre ustanka. Medutim, Srbi ne žele ponovo Turke u svojim gradovima, već traže autonomniju od Porte i tako rat postaje neizbežan. Posle prvih sukoba sa Turcima početkom 1813.godine, Veljko je sa svojom konjicom prodro do Vidina i zaplenio dosta stoke. Medutim, Turci su već pripremili napad na Krajinu. Početkom jula 1813.godine, kod sela Bukovča, dolazi do prvog većeg boja u kome je Veljko sa svojim bećarima do nogu potukao deo turske vojske. Posle tri dana velika turska vojska je prešla Timok i uputila se ka Negotinu.
Uprkos savetima mnogih da bi sa raspoloživom vojskom, koja je brojala manje od tri hiljade ljudi naspram 16.000 Turaka, Krajinu mogao uspešnije da brani sa okolnih brda, Veljko, ipak, odlučuje da Turke sačeka u utvrđenom Negotinu. Svakoga dana je Hajduk Veljko izlazio u susret Turcima i sa neiskazanom hrabrošcu se sa njima tukao, ali nadmoćnija turska vojska je, ipak, uspela da se održi i da se oprezno primakne utvrđenom Negotinu. Uzalud je Veljko svake noći jurišao u turske redove i borio se nadljduskom snagom, vreme je ovoga puta radilo za Turke. Višednevna opsada Negotina potpuno je iscrpela njegove branioce. Municija je bila pri kraju, a pomoć nije stizala. Za to vreme Turci su bili sve bliže Veljkovim šančevima i neprekidno su tukli topovima negotinska utvrđenja. Gorele su i u plamenu nestajale negotinske brvnare, tresla se Baba Finka od turskih đuladi, rušile su se drvene kule. Pričalo se da je Veljko naredio da se pokupe sve metalne stvari, tanjiri i kalajna kandila i da se pretope u pušcanu municiju, pa je na kraju i talirima (metalni novac) punio topove kada su Turci negde učinili juriš.
Devetnaestog dana odbrane, 18. jula 1813.godine, poginuo je Hajduk Veljko na Abraševom šancu, u trenutku kada je bodrio svoje borce da istraju. Tursko đule okončalo je život proslavljenog Krajinskog vojvode. I uzalud su njegovi najbliži saborci pet dana krili njegovu smrt. Vojska je vrlo brzo osetila da je Veljko poginuo i preko noci, kroz negotinski rit, pobegla u Poreč. I, kako je to zapisao Vuk Karadžić: ”Vrlo brzo ceo onaj kraj, a potom i sva Srbija pozna da Veljka nema”. Ostao je njegov životni moto "Glavu dajem, Krajinu ne dajem". Mokranjac mu je posvetio VI rukovet.

Svakako najznačajniji i svakako najpoznatiji srpski kompozitor. Rođen je u Negotinu u Istočnoj Srbiji, Za Beogradsko pevačko društvo, koje je pod njegovim rukovođenjem ispisalo zlatne stranice svoje istorije, ostaće vezan do kraja života i kao dirigent i kao kompozitor. Samo popis najznačajnijih gostovanja ovog ansambla: Solun, Skoplje, Sofija, Carigrad, Plovdiv, Budimpešta, Petrograd, Nižnji Novgorod, Moskva, Kijev, Berlin, Drezden, Lajpcig, Dubrovnik, Cetinje, Sarajevo, Mostar, Split, Šibenik, Rijeka, Trst, Zagreb, Velika Kikinda, Subotica i Sremska Mitrovica, pruža upečatljivu sliku o ozbiljnosti i osmišljenosti delovanja Društva i njihovog stalnog dirigenta Stevana Mokranjca. Na koncertima su, pored dela domaćih i stranih kompozitora, najviše izvođene Mokranjčeve kompozicije, često i pisane za datu priliku. Kao kompozitor Mokranjac je dosledno išao putem negovanja nacionalnog muzičkog stila, Na temeljima narodne umetnosti stvorio je muzička dela neprolazne vrednosti: petnaest Rukoveti, Liturgiju Svetog Jovana Zlatoustog, Kozar... a delujući kao dirigent izveo ih je u mnogim gradovima Evrope.

16.februara 1934.godine, odlukom Bana Moravske banovine, osnovan je Muzej u Negotinu, tada pod nazivom Gradski muzej “Hajduk Veljko”. Danas u fondu Muzeja nalazi se oko 15.000 predmeta. Oko3.500 je u stalnim postavkama rasporedeno u tri reprezentativna objekta, koji za sebe predstavljaju kulturna dobra: Arheološki muzej, rodna kuca Stevana Mokranjca i Muzej Hajduk Veljka.

Broj predmeta

Arheološka 7.000
Etnološka 5.000
Istorijska 1.500
Umetnicka - slike i ikone 140

Znacajniji eksponati Muzeja Krajine:

ŽRTVENIK pronaden u Rudnoj Glavi kod Bora 3.500 pre nove ere.
SKULPTURA BOGA NEPTUNA bronza - I vek
SKULPTURA JUPITERA DOLIHENA sa svetilišta u Brzoj Palanci III-IV vek
ZBIRKA SRPSKOG SREDNJOVEKOVNOG NAKITA srebro i bronza