Tvrđava

Na ušću reke Jezave u Dunav, po nalogu Ðurađa Brankovića, na krajnjem severu zemlje, dovoljno

udaljena od turskog osvajanja sa juga, a u blizini hrišćanske Ugarske, 1428. godine počinje

 izgradnja Smederevske tvrđave, sedišta svetovne i crkvene vlasti tadašnje Srbije. Velike količine

kamena, neophodne za izgradnju, dovlačene su sa antičkih lokaliteta -Viminacijuma, Marguma i

Kuliča, a žrtvovana su i srpska srednjovekovna groblja. Za dve godine sagrađen je Mali grad,

trougaone osnove, sa 6 kula, od kojih je najjača Donžon. Mali grad je sagrađen u periodu od 1428 - 1430. Radove je vodio Vizantinac Kantakuzen, brat Đurđeve žene Jerine. O zidanju grada sačuvan je natpis izveden crvenom opekom na Despotovoj kuli. U unutrašnjosti Malog grada prema Dunavu, nalazila se sala za prijeme, odnosno magna sala audientie sa tri gotske bifore, u kojoj se odvijao život srednjovekovnog dvora. Uz nju se nalazila prostorija sa romaničkom biforom, namenjena vladarskoj porodici. U Malom gradu radio je poznati zlatarski i prepisivački centar, kao i kovačnica novca. U periodu od 1430-1439. godine podignut je Veliki grad, poštujuci osnovu trougla, sa 19 kula i površinom od gotovo 11 ha, čime je Smederevska tvrđava svrstana u red najvećih evropskih ravničarskih utvrđenja. Prvobitno, Tvrđava je zidana za odbranu od hladnog oružja, a ubrzo je prilagođena ratovanju vatrenim oružjem. U dužem, mirnom vremenskom periodu od 1444. do 1453. godine podignute su dve polukružne i jedna poligonalna kula prema Dunavu. U Velikom gradu nalazi se 19 kula čija je visina iznosila i preko 20 metara. U ovom prostoru su se nalazile Dvorska i Blagoveštenjska crkva u kojoj su čuvane mošti Svetog Luke, i danas zaštitnika Smedereva. Veliki grad postao je poznat zanatski i trgovački centar u kome je delovala i Dubrovačka kolonija. Nakon turskog osvajanja Smedereva 1459. godine prestala je da postoji srpska srednjovekovna država. Turci su 1480. godine oko Tvrđave dozidali spoljašnji bedem,, a na uglovima i ulazu u grad 4 poligonalne kule sa topovskim otvorima, zidane materijalom porušene Blagoveštenjske crkve. Ključevi Smederevske tvrđave vraćeni su Srbiji u vreme kneza Mihaila Obrenovića 1867. godine. U Prvom svetskom ratu Tvrđava je bila teško oštećena. Poslednje, najveće razaranje dogodilo se u eksploziji municije, 5. juna 1941. godine, kada je poginulo oko 3000 ljudi. Uprkos tome, Smederevska tvrđava spada u red najočuvanijih srednjovekovnih zdanja. Stavljena je pod zaštitu države kao kulturno-istorijski spomenik odlukom Odeljenja za zaštitu spomenika kulture pri Umetničkom muzeju u Beogradu pod brojem 881 od 8. oktobra 1946. godine. Ova odluka je doneta na osnovu odredbi tadašnjeg Saveznog zakona o zaštiti spomenika kulture i prirodnih vrednosti. Danas ovo velelepno zdanje čeka da bude rekonstruisano, da zablista u punom sjaju.